ਕਹਾਣੀ
ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ
- ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ
''ਇਸ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ਤਰ ਕਿ ਜੋ ਕੁੱਝ ਕਰਨਾ ਹੈ ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਜੇ ਕੁਝ ਪੁੱਛਣਾ ਹੋਵੇ, ਕੋਈ ਸੁਆਲ?'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ।
''ਕੋਈ ਨਹੀਂ।'' ਰਜਨੀ ਨੇ ਗੱਚੋ-ਗੱਚ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, ''ਪਰ ਜੋ ਕੁਝ ਮੈਂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਨਫ਼ਰਤ ਹੈ।''
ਅਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਛਾ ਗਈ।
''ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਇਹ ਜੋ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ?'' ਝੱਟ ਕੁ ਬਾਅਦ ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ।
''ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਤਿਆਰ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਬਸ ਇੰਨਾ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ-ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਬੇਟੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ?''
ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਫੇਰ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਈ। ਜਿਵੇਂ ਜੱਕੋ ਤੱਕ ਵਿਚ ਹੋਵੇ।
''ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ।'' ਰਜਨੀ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਵਿਚ ਹੁਣ ਅੱਥਰੂ ਡਲ੍ਹਕ ਰਹੇ ਸਨ, ''ਡਾਕਟਰ, ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ। ਮੈਂ ਤਿਆਰ ਹਾਂ, ਮੈਂ।''
ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਫਿਰ ਖਾਮੋਸ਼ੀ।
''ਇਸ ਨੂੰ ਸਪੈਕੂਲਮ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਮੈਂ ਇਹ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂਗੀ।,'' ਹੁਣ ਡਾਕਟਰ ਬੋਲੀ। ''ਤੁਸੀਂ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੋਗੇ।''
''ਨਹੀਂ।'' ਰਜਨੀ ਨੇ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ।
''ਕੋਈ ਸੁਆਲ?''
'ਪੀੜ ਬਹੁਤ ਹੋਵੇਗੀ?'' ਰਜਨੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।
''ਨਹੀਂ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਬਸ ਕੁਝ ਕੁ ਤਣਾਅ ਜਿਹਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇਗਾ'', ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਰਜਨੀ ਲਈ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਇਹਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜੀ ਤਾਂ ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉਹਦੇ ਹੱਥ ਯਖ ਠੰਢੇ ਹੋਣ। ਉਹਦੇ ਡਾਕਟਰੀ ਛੜਾਂ ਵਰਗੇ ਠੰਢੇ।
''ਮੈਂ ਹੁਣ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਇਕ ਟੀਕਾ ਲਾਵਾਂਗੀ....'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਰਜਨੀ ਬੇਹਿਸ ਲੇਟੀ, ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਹ ਲੱਖ ਸੁਫ਼ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਨੀਲੇ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਝਿਲਮਿਲ ਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਟਿਮਕਦੇ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਛਿਪ ਰਹੇ ਹੋਣ।
ਪਰਤੂਲ ਨਾਲ ਉਹਦਾ ਪਰਨਾਇਆ ਜਾਣਾ! ਕਿਤਨੀ ਬਦਮਗਜ਼ੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਰ ਆਖ਼ਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਮਨਾ ਲਈ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ ਵਰ ਲਈ ਸਭ ਨੂੰ ਰਾਜੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਫੇਰੇ ਹੋਏ! ਹਾਏ ਕਿੰਨੇ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੁਹਾਗਰਾਤ! ਹਨੀਮੂਨ! ਪਰਤੂਲ ਦੀ ਪੋਸਟਿੰਗ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਘਰ। ਉਹਦਾ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ। ਉਹਦੀ ਗੋਦ ਦਾ ਭਰਿਆ ਜਾਣਾ...।
''... ਬਸ ਹੁਣ ਪੰਜ ਮਿੰਟ ਲੱਗਣਗੇ। ਪੀੜ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ.... '' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ।
ਕਿੰਨੀ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਰਜਨੀ। ਜਿਵੇਂ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਉਹਦੇ ਪੈਰ ਨਾ
ਲੱਗ ਰਹੇ ਹੋਣ। ਪਰ ਇਹ ਪਰਤੂਲ ਨੇ ਸਕਰੀਨਿੰਗ ਦੀ ਕਿਉਂ ਰੱਟ ਲਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਬਸ ਮਾਂ ਬਣਨਾ ਸੀ। ਪਰਤੂਲ ਜਦੋਂ ਕੰਮ 'ਤੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਕੋਠੀ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨੂੰ ਪੈਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਬਸ ਮਾਂ ਬਣਨਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਂ ਬਸ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਸੀ। ਉਹਦਾ ਮਨ ਪਰਚਿਆ ਰਹੇਗਾ।
''... ਤੁਹਾਡੇ ਸਿਰਫ ਅੱਠ ਹਫਤੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਕੋਈ ਖਤਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਇਕ ਦੋ ਹਫਤੇ ਹੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਬਣ ਸਕਦੀ ਸੀ... '' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ ਦਾ ਧਰਵਾਸ ਬੰਨ੍ਹਾ ਰਹੀ ਸੀ।
ਸਕਰੀਨਿੰਗ, ਸਕਰੀਨਿੰਗ, ਸਕਰੀਨਿੰਗ, ਉਠਦੇ ਬੈਠਦੇ ਸਕਰੀਨਿੰਗ। ਪਰਤੂਲ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ, ਉਹ ਹਾਰ ਕੇ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਪੈਣਾ ਸੀ? ਉਹ ਖ਼ਬਰੇ, ਉਤਾਵਲਾ ਸੀ ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕਿ ਬੇਟਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਬੇਟੀ। ਦੀਵਾਨਾ!
''.... ਅੰਡਾ ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਨਾਲ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਬੈਠੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਸੀ, ''ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੈਕਯੂਮ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ। ਵੈਕਯੂਮ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਨਾ? ਬਸ ਜਿਵੇਂ ਕਾਲੀਨ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗੁੱਦੜ ਨੂੰ ਵੈਕਯੂਮ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਵਲਾਇਤ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਧੂੜ, ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਕੌਹਥਰ ਨੂੰ ਵੀ ਵੈਕਯੂਮ ਕਰਦੇ ਨੇ...
ਬੇਟੀ ਸੀ। ਬੇਟੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕੀ? ਪਰ ਪਰਤੂਲ ਦਾ ਮੂੰਹ ਕਿਉਂ ਲਹਿ ਗਿਆ ਸੀ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ? ਪੀਲਾ-ਭੂਕ ਚਿਹਰਾ। ਉਹ ਤਾਂ ਬੇਟੀ ਲਈ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੇਟੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਆਪਣੇ ਵੀਰੇ ਨੂੰ ਖਿਡਾਇਆ ਕਰੇਗੀ। ਉਹਦੀਆਂ ਘੋੜੀਆਂ ਗਾਣ ਵਾਲੀ ਭੈਣ....
ਵੀਰਾ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆ
ਤੇਰੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਘਾਹ।
''ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ਼ ਤਾਂ ਨਹੀਂ?'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਰਜਨੀ ਤੋਂ ਹਮਦਰਦੀ ਵਜੋਂ ਪੁੱਛਿਆ।
ਰਜਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਉਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਉਹਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਕਟਾਰ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ। ਪਰਤੂਲ ਬੇਟੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬੇਟਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਬੇਟਾ ਕੀ ਤੇ ਬੇਟੀ ਕੀ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਡੈਡੀ ਮੰਮੀ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਸਨ!
''ਜੇ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਣਾ।'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ। ''ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਸ ਕਰੀਦੇ ਨੇ, ਕਦੀ ਕੋਈ ਵਿਗਾੜ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਬਸ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਦੁੱਧ ਵਿਚੋਂ ਮੱਖੀ ਕੱਢ ਦੇਵੇ।''
ਪਰ ਪਰਤੂਲ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ। ਘਰ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਗੋਦਗਮਾਹ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ, ''ਮੀਆਂ, ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਬੇਟੇ ਦਾ ਇਤਨਾ ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਤਾਂ ਅਗਲਾ ਬੇਟਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ, ਤੂੰ ਇਕ ਵਰ੍ਹਾ ਉਡੀਕ ਕਰ ਲੈ।'' ਰਜਨੀ ਉਹਨੂੰ ਸਮਝਾਂਦੀ। ''ਜੇ ਫੇਰ ਬੇਟੀ ਆ ਗਈ?'' ਪਰਤੂਲ ਲਾਲ-ਪੀਲਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੋਂ ਕਹਿੰਦਾ। ਰਜਨੀ ਕੋਲ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿਵਾਏ ਅੱਥਰੂਆਂ ਦੇ। ਸਿਵਾਏ ਹੱਥ ਜੋੜਨ ਦੇ। ''ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਬੱਚੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।'' ਉਹ ਮੁੜ ਮੁੜ ਪਰਤੂਲ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ। ਪਰ ਉਹ ਕੰਨ ਨਹੀਂ ਧਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
''ਡਾਕਟਰ ਮੈਂ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰੱਖਿਆ ਏ। ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਲਾਡਲੀ ਬੱਚੀ। ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਦਾ ਟੁਕੜਾ!''
''ਹੁਣ ਤਾਂ...''
ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਕੁਝ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਰਜਨੀ ਫੇਰ ਅਪਣੇ
ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਵਹਿ ਗਈ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਖ਼ਫ਼ਾ-ਖਫ਼ਾ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਉਹਦਾ ਨੱਕ ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ। ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਰਜਨੀ ਦੀ ਰਜ਼ਾਮੰਦੀ ਦੇ ਵੈਲਫੇਅਰ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਤਰੀਕ ਲੈ ਆਇਆ। ਪਰਤੂਲ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ। ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਹਾਰ ਕੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣੇ ਪਏ।
''ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਇੰਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੇਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।'' ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿੰਤ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ''ਗਰਭ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਸੇਫ ਤਰੀਕਾ ਹੈ..''
ਰਜਨੀ ਸੁਣ ਥੋੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਪਾਸੇ ਦਾ ਸੋਨਾ ਪਿਘਲ ਕੇ ਬੂੰਦ-ਬੂੰਦ ਵਹਿ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਵੇ। ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਭਿੜ ਗਈਆਂ। ਚੱਕਰ-ਚੱਕਰ। ਹਨੇਰਾ-ਹਨੇਰਾ। ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਪਰਤੂਲ ਯਾਦ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ; ਇਕ ਧਿਰ ਦੀ ਫਰਿਆਦ ਤੇ ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਦਾ ਜਵਾਬ। ਫੇਰ ਵਕੀਲਾਂ ਦੀ ਬਹਿਸ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਦਾ ਫੈਸਲਾ। ਇਨਸਾਫ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ਤਰ ਉਸ ਸ਼ਾਮ ਪਰਤੂਲ ਘਰ ਅੱਪੜਿਆ। ਰਜਨੀ ਵੈਲਫੇਅਰ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਵਿਹਲੀ ਹੋ ਕੇ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਂਤ, ਅਡੋਲ। ਪਰਤੂਲ ਨੇ ਉਹਦੀ ਕੰਡ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਉਹਨੂੰ ਬਾਂਹ ਵਿਚ ਵਲ੍ਹੇਟ ਕੇ ਉਹਦੇ ਹੋਠਾਂ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਲਿਆ।
''ਮੈਨੂੰ ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਟੈਲੀਫੋਨ 'ਤੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।'' ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਖੁਸ਼-ਖੁਸ਼ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਕੱਪੜੇ ਬਦਲਣ ਲਈ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਰਜਨੀ ਉਹਦੇ ਲਈ ਚਾਹ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ।
ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਪਰਤੂਲ ਕਲੱਬ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ।
''ਅੱਜ ਨਈਂ ਪਰਤੂਲ।'' ਰਜਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
''ਤੂੰ ਥੱਕ ਗਈ ਜਾਪਦੀ ਏਂ। ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਲੇਡੀ ਡਾਕਟਰ ਤਾਂ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਸਫਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਡਮ ਚੰਗੀ ਭਲੀ ਹੈ।''
''ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ, ਪਰਤੂਲ ਮੇਰੀ ਜਾਨ। ਤੂੰ ਕਲੱਬ ਅੱਜ ਇਕੱਲਾ ਹੀ ਹੋ ਆ।''
ਰਜਨੀ ਕਲੱਬ ਨਹੀਂ ਗਈ। ਸਾਰੀ ਸ਼ਾਮ ਰੁਆਂਸੀ-ਰੁਆਂਸੀ ਲਾਅਨ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਅਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ਲੱਗਦੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਨਗਮਾ ਹਵਾ ਵਿਚ ਤਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਭਿੰਨੀ-ਭਿੰਨੀ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ਬੂ ਜਿਵੇਂ ਕਦੀ ਸੱਜਿਓਂ, ਕਦੀ ਖੱਬਿਓਂ ਆ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਝਿਲਮਿਲ ਕਰਦੀ ਕੋਈ ਕਿਰਨ ਡੁੱਬ ਰਹੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਲਾਲੀ ਵਿਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
ਬੈਠੀ ਬੈਠੀ ਰਜਨੀ ਖ਼ਬਰੇ ਥੱਕ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਅੰਦਰ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਪਲੰਗ 'ਤੇ ਜਾ ਪਈ। ਸਾਹਮਣੇ ਕੰਧ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਕਲੰਡਰ ਵਿਚ ਗੁਲਾਬੀ-ਗੁਲਾਬੀ ਗੱਲ੍ਹਾਂ, ਖਿੜ ਖਿੜ ਹੱਸ ਰਹੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਇਕ ਝਨਾਂ ਅੱਥਰੂਆਂ ਦੀ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਗ ਨਿਕਲੀ, ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਭਾਰ ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਬੱਚਾ ਉਹਦੇ ਵੱਲ ਘਸੁੱਟੀ ਕਰਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਰਜਨੀ ਫੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਰੋਈ। ਕੁਰਲਾ-ਕੁਰਲਾ ਉਠੀ। ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ! ਮੇਰੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ! ਮੁੜ-ਮੁੜ ਪੁਕਾਰਦੀ ਤੇ ਛੱਤ ਵੱਲ ਵੇਖਦੀ। ਫਰਿਆਦਾਂ ਕਰਦੀ। ਮੁੜ-ਮੁੜ ਕਹਿੰਦੀ, ਮੇਰੀ ਬੇਟੀ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮੁਆਫ ਕਰ ਦੇ। ਮੇਰੀ ਲਾਡਲੀ, ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਜੋ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੀ ਹੈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ। ਬਸ ਇਕ ਵਾਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ 'ਅੰਮੀ' ਕਹਿ ਕੇ ਪੁਕਾਰ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦੇ। ਕਦੀ ਆਪਣੀ ਚੁੰਨੀ ਨੂੰ ਮਰੋੜਦੀ, ਕਦੀ ਪਲੰਘ ਦੀ ਚਾਦਰ ਨੂੰ ਮਚਕੋੜਦੀ, ਰਜਨੀ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਕੁਰਲਾਂਦੀ ਰਹੀ। ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਹਾੜ੍ਹੇ ਕੱਢਦੀ ਰਹੀ।
ਰਜਨੀ ਇੰਝ ਬੇਹਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨੂੰ ਬਾਹਰ ਪਰਤੂਲ ਦੀ ਕਾਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਕਲੱਬ ਤੋਂ ਪਰਤ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਕਾਹਲੀ-ਕਾਹਲੀ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਮਾਰਦੀ ਰਹੀ।
ਗੁਸਲਖ਼ਾਨੇ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲੀ ਉਹ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਮੇਜ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜਾ ਖਲੋਤੀ।
ਗੋਲ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਆਈ, ਪਰਤੂਲ ਨੇ ਇਕ ਨਜ਼ਰ ਉਹਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਕਿਹਾ, ''ਇਹ ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਕਿਉਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਨੇ, ਡਾਰਲਿੰਗ?''
ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੀ ਕਹਿਣ ਲਗਾ, ''ਸ਼ਾਇਦ ਸਵੇਰ ਦੀ ਟੈਨਸ਼ਨ ਕਰਕੇ।'' ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਖਾਣ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ।
ਇੰਜ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਰਜਨੀ-ਪਰਤੂਲ ਦੰਪਤੀ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮਾਫ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਵਰ੍ਹਾ, ਦੋ ਵਰ੍ਹੇ, ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹੇ, ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਉਹ ਉਡੀਕ-ਉਡੀਕ ਥੱਕ ਲੱਥੇ, ਰਜਨੀ ਫੇਰ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ।
ਨਾ ਰਜਨੀ ਮੁੜ ਮਾਂ ਬਣ ਸਕੀ ਨਾ ਰਜਨੀ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਸਕੀ। ਠੀਕ ਉਸ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਫਾਈ ਕਰਵਾਈ ਸੀ, ਰਜਨੀ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਕਰਾਉਂਦੀ। ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਮਠਿਆਈ, ਫਲ, ਕੱਪੜੇ ਵੰਡਦੀ, ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਰੁਆਂਸੀ-ਰੁਆਂਸੀ, ਉਹਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਭਿੱਜ ਭਿੱਜ ਜਾਂਦੀਆਂ।
ਇੰਜ ਵਿਹਲੀ ਬੈਠੀ-ਬੈਠੀ, ਢੇਰ ਸਾਰੀ ਪੜ੍ਹੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀ ਤ੍ਰੀਮਤ, ਰਜਨੀ ਨੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਿਚ ਉਹਦਾ ਮਨ ਪਰਚਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਨਾਲੇ ਉਹ ਤਾਂ ਸਕੂਲ ਦੇ ਹਰ ਟੀਚਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਇਕ-ਅੱਧ ਵਰ੍ਹਾ ਬਾਅਦ ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਹੁਣ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਰਜਨੀ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਨਾਲ, ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ, ਟੀਚਰਾਂ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ, ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਾਖ਼ਲੇ....
ਬੱਚੀਆਂ ਨੂੰ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਇਕ ਦਿਨ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾ ਹੋਈ। ਕੋਈ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਾਉਣ ਆਏ। ਬੱਚੀ ਜਿਵੇਂ ਹੱਥ ਲਾਇਆਂ ਮੈਲੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਹਦਾ ਨਾਂਅ ਐਵੇਂ ਹੀ ਕੁਝ ਸੀ।
''ਇਹ ਤੁਸੀਂ ਬੱਚੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਏ? ਜੇ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੇਲਾ ਹੈ, ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਾਂਅ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਚੱਲੇਗਾ।'' ਹਸੂੰ-ਹਸੂੰ ਚਿਹਰਾ, ਰਜਨੀ ਨੇ ਬੱਚੀ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ।
ਮਾਪੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕਾ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਪੈ ਗਏ। ਇਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ਲੱਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾਂਅ ਜਿਵੇਂ ਨਾ ਸੁੱਝ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਫੇਰ ਬੱਚੀ ਦੀ ਮਾਂ ਇਕਦਮ ਬੋਲੀ, ''ਤੁਹਾਡੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਕੀ ਨਾਂ ਏ?''
''ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ! ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ ਦਾ ਨਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਏ।'' ਅਤਿਅੰਤ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਰਜਨੀ ਅੰਭੜਵਾਹੇ ਬੋਲੀ।
''ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਹਦਾ ਨਾਂ ਵੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਹੀ ਦਰਜ ਕਰ ਦਿਓ।'' ਬੱਚੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ।
ਤੇ ਇੰਜ ਖੁਸ਼-ਖੁਸ਼ ਹੱਸਦੇ-ਹਸਾਂਦੇ ਉਸ ਬੱਚੀ ਦਾ ਦਾਖ਼ਲਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕਾ ਰਜਨੀ ਦੀ ਆਦਤ, ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਜਿਸ ਬੱਚੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਜਚਦਾ, ਉਹ ਬੱਚੀ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦੀ, ''ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਨਾਂਅ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੋ ਤਾਂ ਹੁਣ ਵੇਲਾ ਹੇ, ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਾਂਅ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਚੱਲੇਗਾ।''
ਤੇ ਅਕਸਰ ਮਾਪੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ, ''ਜੋ ਨਾਂਅ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਹੀ ਲਿੱਖ ਦਿਓ।''
ਰਜਨੀ ਨੂੰ ਤਾਂ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਂ' ਨਾਂਅ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਤੇ ਨਵੀਂ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਈ ਬੱਚੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਕਰਦੇ-ਕਰਦੇ ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਨਾਂ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ' ਦਰਜ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਜਨੀ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ! ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਪੁਕਾਰਦੀ ਤੇ ਉਸਦਾ ਮਮਤਾ ਭਰਿਆ ਪਿਆਰ ਡੁੱਲ੍ਹ ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ। ਉਹਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਮਾਖਿਊਂ ਵਰਗਾ ਸੁਆਦ ਘੁਲ-ਘੁਲ ਜਾਂਦਾ।
ਹਰ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਸੀ। ਚੌਹਾਂ ਪਾਸੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਹੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਰਜਨੀ ਮੈਡਮ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ। (1917)
ਕਵਿਤਾ
- ਯੋਧ ਸਿੰਘ
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਨਾ ਹੋਵੇ ਕੁਵੇਲਾ
ਸੁਪਨਾ ਹੈ ਸਾਡਾ
ਜੀਵਨ ਸੁਹੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਕੀਮਤੀ ਹਰ ਪਲ
ਲੱਗਦਾ ਰਹੇ ਨਾ
ਹਰ ਵਾਰ ਮੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਤੰਤਰ ਲੋਕ ਵੈਰੀ
ਕਿਰਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ
ਪਾਵੇ ਨਾ ਧੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਯੁੰਮਣ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ
ਪਾਲੀ ਹੋਈ ਉਸਦੀ
ਬੱਕਰੀ ਦਾ ਛੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਹਰ ਥਾਣਾ ਕਚਿਹਰੀ
ਹਰ ਕੰਮ ਲਈ ਮੰਗੇ
ਨੋਟਾਂ ਦਾ ਥੈਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਬਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ
ਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਮੰਡੀ
ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਠਿਹਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਦੀਵਾਨਖਾਨਾਂ ਵੱਡਾ
ਚੰਬਲ ਦੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦਾ
ਸ਼ਾਹੀ ਹੈ ਮੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਹਰ ਚੋਣ ਦੰਗਲੋਂ
ਬਾਹਰ ਗਫੂਰ,
ਪ੍ਰੀਤੂ, ਸੁਹੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਜਨਤਾ ਵਿਚਾਰੀ
ਕਰਦੀ ਮੇਲਾ-ਮੇਲਾ
ਪੱਲੇ ਨਾ ਧੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਦਿੱਲੀ ਮੋਦੀ ਖਾਨਾ
ਮੰਤਰੀ ਉਚਾਰੇ
ਹਰ ਬਾਘ ਬਘੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਸਾਰੀ ਬੇਚੈਨੀ
ਕੁੱਝ ਖੁਦਗਰਜ਼ਾਂ
ਪਾਇਆ ਝਮੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਇਕ ਮੁੱਠ ਲੋਕਾਈ
ਦੋ ਤੀਲੀਆਂ ਤੇ ਸਿਰ
ਰੱਖਣ ਦਾ ਵੇਲਾ।
ਗ਼ਦਰ ਦੀ ਵੇਲਾ
ਕਿਸ਼ਨ-ਬੁੱਧ-ਗੋਬਿੰਦ
ਆਖਣ ਹੈ ਯੁੱਧੰ
ਸ਼ਰਣੰ ਦੀ ਵੇਲਾ।
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ
- ਅਜੀਬ ਦਿਵੇਦੀ
ਜਬਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਜੇ ਵੱਢਣੀ, 'ਕੱਠੀ ਕਰ ਲਓ ਮਿਹਨਤ ਸਾਰੀ
ਮੁੱਲ ਕਿਰਤ ਦਾ ਪਾਵਣ ਦੇ ਲਈ, ਲੋਕ ਯੁੱਧ ਦੀ ਕਰੋ ਤਿਆਰੀ।
ਧਰਮ ਅਫੀਮ ਹੈ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ, ਬਾਬੇ ਮਾਰਕਸ ਦਾ ਕਥਨ ਇਹ ਸੱਚਾ
ਹੈ ਜਾਤੀ ਨਹੀਂ, ਜਮਾਤੀ ਰੌਲਾ, ਲਾਹ ਦਿਓ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਦਾ ਫੱਟਾ।
ਆਹ ਝੰਡੇ ਫੜ ਸੰਗਰਾਮਾਂ ਵਾਲੇ, ਜਦ ਚੱਲੂ ਇਨਕਲਾਬੀ ਘੋਲ।
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ, ਇਹ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ।
ਸਾਂਝੀ ਸਾਡੀ ਧਰਤ ਦੇ ਉਤੇ, ਕਬਜ਼ਾ ਚੰਦ ਧਨਾਡਾਂ ਕੀਤਾ
ਪੂੰਜੀਦਾਰ ਮੁਨਾਫੇਖੋਰਾਂ, ਕੀਤੀ ਲੋਕਤਾ ਫੀਤਾ ਫੀਤਾ।
ਮਿੱਤਲ-ਜਿੰਦਲ-ਬਿਰਲੇ-ਟਾਟੇ, ਲੋਟੂ ਸ਼ਾਹ ਧੜਵੈਲ ਅੰਬਾਨੀ।
ਪੈਦਾਵਾਰੀ ਸੋਮਿਆਂ ਉਤੇ, ਇਹ ਫਨੀਅਰ ਬੈਠੇ ਫੰਨ ਨੂੰ ਤਾਣੀ।
ਡਾਂਗ ਏਕੇ ਦੇ ਸੰਮਾਂ ਵਾਲੀ, ਜਦ ਭੰਨ ਕੇ ਸਿਰੀਆਂ ਦਊ ਮਧੋਲ!
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ........।
ਮੰਦਰ ਮਸਜਦ ਗੁਰੂਘਰ ਸਾਰੇ, ਹੁਣ ਲੋਕ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਨਾ ਪਾਉਂਦੇ
ਮੁੱਲਾਂ ਭਾਈ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀ, ਮਿਹਨਤਕਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ ਨਾ ਆਉਂਦੇ।
ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵਾਲਾ ਨਾਹਰਾ, ਹੁਣ ਨਾ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨੀ ਗੂੰਜੇ।
ਰਾਜੇ ਸ਼ੀਂਹ ਮੁਕੱਦਮ ਕੁੱਤੇ, ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹੁਣ ਲੱਗ ਗਏ ਖੂੰਜੇ।
ਮਲਿਕ ਭਾਗੋ ਤੇ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਦੀ, ਜਦ ਬਾਬੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਕਰੀ ਪੜਚੋਲ,
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ਼.....।
ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਮਰਾਜ ਲੁਟੇਰਾ, ਕੁੱਲ੍ਹ ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਧੌਂਸ ਜਮਾਉਂਦਾ
ਲੁੱਟਣ ਕੁੱਟਣ ਲਈ ਲਿੱਸਿਆਂ ਤਾਈਂ, 'ਚਿੱਟੇ ਘਰ' ਤੋਂ ਹੁਕਮ ਚਲਾਉਂਦਾ
ਜੇ ਕੋਈ ਅਣਖੀ ਈਨ ਨਾ ਮੰਨੇ, ਉਸ 'ਤੇ ਨਾਟੋ ਫੌਜਾਂ ਚਾੜ੍ਹੇ
ਬੱਚੇ! ਬੁੱਢੇ! ਕੰਜਕਾਂ-ਕੂੰਜਾਂ, ਸਭ ਫੌਜੀ ਬੂਟਾਂ ਹੇਠ ਲਿਤਾੜੇ।
ਇਕੋ ਈ ਹੱਲ ਸਮਾਜਵਾਦ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿਰਤੀਆਂ ਲੈਣਾ ਟੋਲ਼।
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ........।
ਮਾਰਕਸ-ਏਂਗਲਜ਼-ਲੈਨਿਨ-ਸਟਾਲਿਨ, ਮਾਓ ਦੇ ਹੁਣ ਵਾਰਿਸ ਜਾਗੇ
ਨਿਜ਼ਾਮ ਪੁਰਾਣਾ ਬਦਲਣ ਦੇ ਲਈ, ਘਰ ਘਰ ਜੰਮਣੇ ਭਗਤ ਸਰਾਭੇ
ਇਹ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਹੈ ਸਭ ਦੀ ਸਾਂਝੀ, ਹੁਣ ਤੋੜ ਦੇਣਾ ਹੈ ਪੂੰਜੀਵਾਦ।
ਰਾਜ ਸੱਤਾ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ, ਯੁੱਧ ਜਮਾਤੀ ਹੋਇਆ ਆਗਾਜ਼।
ਇਸ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਦੇ ਆਸ਼ਕਾਂ, ਜਦ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਰਕੇ ਲੈਣੇ ਫੋਲ।
ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ਼, ਫਿਰ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਬਿਸਤਰ ਗੋਲ਼॥
दौर
- नीलम घुमाण
वह दौर कब आएगा ए मुझको बता दे कोई,
जब पवन एक सी बहे सबके लिए।
जहां सबके लिए एक ही पानी का सोता हो।।
औरत ‘‘औरत’’ होने का भय दिल से निकालके,
‘‘अबला’’ नहीं ‘‘आज की नारी’’ हो।
छीन न ले किताबें बचपन से कोई,
ज्ञान के पंख लगाकर उड़ रहा बचपन हो।
ऊंचा-नीचा नहीं, सबके लिए समतल मैदान हो,
समान अवसर मिले सबको आगे बढऩे के लिए।
जहां ‘‘नूरे’’ को ‘‘शिवा’’ का डर न हो,
गा सके तराना मन को बहलाने के लिए।
निर्भय होकर चींटी चल सके अपनी मंजिल की ओर,
हाथी के पैरों के नीचे दबने का भय न हो।
न डर हो गिद्ध के पंजों का मन में कोई,
उडऩे के लिए खुला आसमान हो सबके लिए।
मिले हाथों से हाथ स्वर से स्वर,
एक गूँज बने एक पुकार बने।
एक साथ, आगे बढ़ते हुए,
उस ‘‘दौर’’ का आरंभ करें।
No comments:
Post a Comment